ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಿದೆ? ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಜನವರಿ 10 ರಂದು ವಿಶ್ವ ಹಿಂದಿ ದಿನವನ್ನು (WHD) ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು

• 1949 ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ ದಿನವನ್ನು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು 1975 ರ ಜನವರಿ 10 ರಂದು ನಾಗ್ಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಹಿಂದಿ ಸಮ್ಮೇಳನದ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಇದನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 2006 ರಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಿಂದಿ ದಿನಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.
• ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತೀಯ ರಾಯಭಾರ ಕಚೇರಿಗಳಿಂದ ಇದನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ವಿಶ್ವ ಹಿಂದಿ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಾರಿಷಸ್‌ನಲ್ಲಿ 2018 ರಲ್ಲಿ ಉದ್ಘಾಟಿಸಲಾಯಿತು.
• 2023 ರಲ್ಲಿ 12ನೇ ವಿಶ್ವ ಹಿಂದಿ ಸಮ್ಮೇಳನ ಫಿಜಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು.

2024 ರ ವಿಷಯ: ‘ಹಿಂದಿ – ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯನ್ನು ಸೇತುವೆ ಮಾಡುವುದು.

(Hindi – Bridging Traditional Knowledge and Artificial Intelligence)

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಿಂದಿ ದಿನ:

• ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಹಿಂದಿಯನ್ನು 1949 ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 14 ರಂದು ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದಿ ದಿವಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 14 ರಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಕಾಕಾ ಕಾಲೇಲ್ಕರ್, ಮೈಥಿಲಿ ಶರಣ್ ಗುಪ್ತಾ, ಹಜಾರಿ ಪ್ರಸಾದ್ ದ್ವಿವೇದಿ, ಸೇಠ್ ಗೋವಿಂದದಾಸ್ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.
• ಹಿಂದಿ ಕೂಡ ಭಾರತ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಅನುಸೂಚಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.
• ವಿಧಿ 351 ‘ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.

ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸರ್ಕಾರದ ಉಪಕ್ರಮಗಳು:

• 1960 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು.
• ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮಂಡಳಿ (ICCR) ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ವಿದೇಶಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು/ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ‘ಹಿಂದಿ ಚೇರ್’ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ.
• LILA-Rajbhasha (ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯ ಮೂಲಕ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಯಿರಿ) ಹಿಂದಿ ಕಲಿಯಲು ಮಲ್ಟಿಮೀಡಿಯಾ ಆಧಾರಿತ ಬುದ್ಧಿವಂತ ಸ್ವಯಂ-ಬೋಧನಾ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಆಗಿದೆ.
• ಇ-ಸರಲ್ ಹಿಂದಿ ವಾಕ್ಯ ಕೋಶ್ ಮತ್ತು ಇ-ಮಹಾಶಬ್ದಕೋಶ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್, ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷಾ ಇಲಾಖೆಯ ಎರಡೂ ಉಪಕ್ರಮಗಳು, ಹಿಂದಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.
• ರಾಜಭಾಷಾ ಗೌರವ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಮತ್ತು ರಾಜಭಾಷಾ ಕೀರ್ತಿ ಪುರಸ್ಕರ್ ಹಿಂದಿಗೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.

ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆ

• ಹಿಂದಿ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಪದ ಹಿಂದ್ ನಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ, ಅಂದರೆ ‘ಸಿಂಧೂ ನದಿಯ ಭೂಮಿ’. 11 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಟರ್ಕ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದಿ, ‘ಸಿಂಧೂ ನದಿಯ ಭೂಮಿಯ ಭಾಷೆ’ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು.
• ಇದು ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಇತರ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.
• ಮಾರಿಷಸ್, ಫಿಜಿ, ಸುರಿನಾಮ್, ಗಯಾನಾ, ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬಾಗೊ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದಂತಹ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.
• ಹಳೆಯ ಹಿಂದಿಯ ಆರಂಭಿಕ ರೂಪವೆಂದರೆ ಅಪಭ್ರಂಶ. ಕ್ರಿ.ಶ. 400 ರಲ್ಲಿ ಕಾಳಿದಾಸನು ಅಪಭ್ರಂಶದಲ್ಲಿ ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶಿಯಂ ಎಂಬ ಪ್ರಣಯ ನಾಟಕವನ್ನು ಬರೆದನು.
• ಆಧುನಿಕ ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯು 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.