ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಿದೆ?: 2023-24 ರ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ (HDR) ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತವು ಜಾಗತಿಕ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕದಲ್ಲಿ (HDI) 134 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲೆಂಡ್ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.

ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು

2023-24 ರ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ವಿಷಯ: ಬ್ರೇಕಿಂಗ್ ದಿ ಗ್ರಿಡ್‌ಲಾಕ್: ರೀಮ್ಯಾಜಿನಿಂಗ್ ಕೋಆಪರೇಷನ್ ಇನ್ ಎ ಪೋಲರೈಸ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್’,

ವರದಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವವರು: ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ (ಯುಎನ್‌ಡಿಪಿ) ವರದಿಯ ಅಗ್ರ ಮೂರು ದೇಶಗಳು (ಅಂಕಗಳು): ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲೆಂಡ್ (0.967), ನಾರ್ವೆ (0.966) ಮತ್ತು ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್ (0.959).

ಕೆಳಗಿನ ಮೂರು ದೇಶಗಳು: ಸೊಮಾಲಿಯಾ (0.380), ದಕ್ಷಿಣ ಸುಡಾನ್ (0.381), ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕಾ ಗಣರಾಜ್ಯ (0.387).

ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕತೆ ದೇಶಗಳು: USA (0.927), UK (0.889), ಜಪಾನ್ (0.878), ರಷ್ಯಾ (0.821).

ಸೂಚ್ಯಂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯದ ದೇಶಗಳು: ಡೆಮಾಕ್ರಟಿಕ್ ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಕೊರಿಯಾ (ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ) ಮತ್ತು ಮೊನಾಕೊ.

ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಭಾರತದ ಸ್ಥಿತಿ

• ವಿವಿಧ ಸೂಚಕಗಳಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ: ಭಾರತದ ಸರಾಸರಿ ಜೀವಿತಾವಧಿಯು 2022 ರಲ್ಲಿ 67.7 ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತಲುಪಿತು, 2021 ರಲ್ಲಿ 62.7 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟಿತ್ತು.
• ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದಾಯ (GNI) ತಲಾವಾರು USD 6951 ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ, ಇದು 12 ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ 6.3% ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆ.
• ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ವರ್ಷಗಳು ಶಾಲೆಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆಯುವುದು 12.6 ರಷ್ಟಾಗಿದೆ
• ಎಚ್‌ಡಿಐ ಸ್ಕೋರ್: ಭಾರತವು 2022 ರಲ್ಲಿ 0.644 ಎಚ್‌ಡಿಐ ಸ್ಕೋರ್ ಅನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ, ಯುಎನ್‌ನ 2023-24 ವರದಿಯಲ್ಲಿ 193 ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 134 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.
• ಇದು ಭಾರತವನ್ನು ‘ಮಧ್ಯಮ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ’ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
• ಗಮನಾರ್ಹ ಸಾಧನೆಗಳು: ಜನನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜೀವಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿ 9.1-ವರ್ಷಗಳ ಹೆಚ್ಚಳ, ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣದ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 4.6 ವರ್ಷಗಳ ಏರಿಕೆ ಮತ್ತು ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣದ ಸರಾಸರಿ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 3.8 ವರ್ಷಗಳ ಹೆಚ್ಚಳವಿದೆ.
• ಲಿಂಗ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ದಾಪುಗಾಲುಗಳು, 0.437 ರ ಲಿಂಗ ಅಸಮಾನತೆಯ ಸೂಚ್ಯಂಕವನ್ನು (GII) ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ, ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಸರಾಸರಿಯನ್ನು ಮೀರಿಸುತ್ತದೆ.
• ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಆರೋಗ್ಯ, ಸಬಲೀಕರಣ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ದೇಶಗಳನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡುವ GII 2022 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು 2022 ರಲ್ಲಿ 166 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ 108 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.

ಭಾರತದ ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನ:

ಶ್ರೀಲಂಕಾ 78 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ, ಚೀನಾ 75 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ, ಎರಡೂ ಉನ್ನತ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರ್ಗದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭಾರತವು 125 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಭೂತಾನ್ ಮತ್ತು 129 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಬಾಂಗ್ಲಾ ದೇಶಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿದೆ. ಭಾರತ, ಭೂತಾನ್ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಗಳು ಮಧ್ಯಮ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿವೆ.

ನೇಪಾಳ (146) ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ (164) ಭಾರತಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿನ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿವೆ.

ಜಾಗತಿಕ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕ

ಹಿನ್ನೆಲೆ: ಡಾ. ಮಹೆಬೂಬ್-ಉಲ್-ಹಕ್ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು (1990).

ಎಚ್‌ಡಿಐ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೂರು ಮೂಲಭೂತ ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಸಾಧನೆಗಳ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ – ದೀರ್ಘ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರವೇಶ ಮತ್ತು ಯೋಗ್ಯ ಜೀವನ ಮಟ್ಟ.