ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಿದೆ?  ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್​ ಬ್ಯಾಂಕ್​ (ಆರ್​ಬಿಐ) ನಿರೀಕ್ಷೆಗೂ ಮೀರಿ ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನೀಡಲು ಮುಂದಾಗಿದೆ. 2023-24 ನೇ ಸಾಲಿಗೆ 2.11 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಡಿವಿಡೆಂಡ್​​​​ ಅನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪಾವತಿಸಲು ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿದೆ.

ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು

• ಗವರ್ನರ್ ಶಕ್ತಿಕಾಂತ ದಾಸ್ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್​ನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಯ 608ನೇ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇಷ್ಟು ಮೊತ್ತವನ್ನು ಆರ್ ಐ ಹಿಂದೆಂದೂ ಡಿವಿಡೆಂಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ್ದ ನಿದರ್ಶನ ಇಲ್ಲ.
• ಲಾಭಾಂಶಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯನ್ನು RBI ಹೇಗೆ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ: ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವು ಬಿಮಲ್ ಜಲನ್ ಸಮಿತಿಯು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರ್ಥಿಕ ಬಂಡವಾಳ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು (ECF) ಆಧರಿಸಿದೆ, ಇದು RBI ತನ್ನ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಶೀಟ್‌ನ 5.5% ಮತ್ತು 6.5% ನಡುವೆ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಅಪಾಯದ ಬಫರ್ (CRB) ಅನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿತು.
• ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್, 1934 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 47 ರ ಪ್ರಕಾರ, RBI ತನ್ನ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆದಾಯ(Surplus), ಅಂದರೆ ಅದರ ವೆಚ್ಚಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಾಯವನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತದೆ.

RBI ಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆದಾಯ ಹೆಚ್ಚಾಗಲು ಕಾರಣಗಳು: ಮಾರ್ಚ್ 2024 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, RBI USD 646 ಶತಕೋಟಿ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮೀಸಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, USD 409 ಶತಕೋಟಿಯನ್ನು ಉನ್ನತ-ಶ್ರೇಣಿಯ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಭದ್ರತೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

FY23 (USD 213 bn) ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ RBI ಯ ಒಟ್ಟು ಡಾಲರ್ ಮಾರಾಟವು FY24 (USD 153bn) ನಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.

FY23 ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ FY24 ರಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಡಾಲರ್ ಮಾರಾಟದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ವಿದೇಶಿ ಕರೆನ್ಸಿ ಆಸ್ತಿಗಳ RBI ನಿರ್ವಹಣೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದೆ.

ಲಿಕ್ವಿಡಿಟಿ ಅಡ್ಜಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಫೆಸಿಲಿಟಿ (LAF) ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಿಂದ ಬಂದ ಆದಾಯವೂ ಒಟ್ಟಾರೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ.

RBI ​ ನ   ಆದಾಯದ ಮೂಲ

• ವಿದೇಶೀ ಕರೆನ್ಸ್​ ಮಾರಾಟದಿಂದ ಬರುವ ಲಾಭ
• ಕಮರ್ಷಿಯಲ್​ ಬ್ಯಾಂಕ್​, ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಆರ್​ ಬಿಐ ರೆಪೋ ದರದಲ್ಲಿ ಸಾಲ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅದರಿಂದ ಬರುವ ಬಡ್ಡಿ.
• ರುಪೀ ಸೆಕ್ಯೂರಿಟೀಸ್​ಗಳ ಮೂಲಕ ಬರುವ ಬಡ್ಡಿ
• ವಿದೇಶಿ ಕರೆನ್ಸಿ ಅಸೆಟ್ಸ್​ ಅಥವಾ ವಿದೇಶಿ ಕರೆನ್ಸಿಗಳಿಂದ ಬರುವ ಬಡ್ಡಿ
• ಎಲ್​ಎಎಫ್​ ಮತ್ತು ಎಂಎಸ್​ಎಫ್​ ಮೂಲಕ ಬಡ್ಡಿ

RBI ನ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚಗಳು

• ಠೇವಣಿ ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳ ಮೇಲೆ ಪಾವತಿಸಿದ ಬಡ್ಡಿ
• ಕರೆನ್ಸಿ ಹಂಚಿಕೆಯ ವೆಚ್ಚಗಳು
• ಆಕಸ್ಮಿಕಗಳು ಮತ್ತು ಮೀಸಲುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು

Surplus = ಒಟ್ಟು ಆದಾಯದಿಂದ ಪಡೆದ ನಿವ್ವಳ ಆದಾಯ (ಆದಾಯ ಮೂಲಗಳು) ದಿಂದ ಹಣಕಾಸಿನ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲು ನಿಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಕಸ್ಮಿಕ (ಸಿಎಫ್‌)ಗೆ ಮಾಡಲಾದ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹೆಚ್ಚುವರಿ(Surplus)ಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಬಿಮಲ್ ಜಲನ್ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸುಗಳು

ಪ್ರಸ್ತುತ ಆರ್ಥಿಕ ಬಂಡವಾಳ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು (ECF) ಪರಿಶೀಲಿಸಲು, ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯವು ಜಾಗತಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಹೇಳಿದ ನಂತರ 2018 ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ನ ಮಾಜಿ ಗವರ್ನರ್ ಡಾ ಬಿಮಲ್ ಜಲನ್ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಆರು ಸದಸ್ಯರ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಆರ್‌ಬಿಐ ರಚಿಸಿತು.

ನಿಮಗಿದು ತಿಳಿದಿರಲಿ: RBI ಆದಾಯವು 17.04% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ವೆಚ್ಚವು 56.30% ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಆರ್‌ಬಿಐನ ಹೆಚ್ಚುವರಿ 141.23% ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿ 2.11 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ರೂ.ಗೆ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು.