ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಿದೆ?

ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ರಾಜ್ ಪಥ್ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಲಾನ್ಸ್ ಯೋಜನೆ ಅಡಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿ ಅವರು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು . ಇದೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಅವರ 28 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿದರು.

ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು

• ಈ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ 13,450-ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹೊಸ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡ, ಹೊಸ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನಿ ಹಾಗೂ ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ನಿವಾಸ, ಹೊಸ ಸಚಿವಾಲಯದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.
• ನೇತಾಜಿ ಅವರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು 280 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ತೂಕದ ಬೃಹತ್ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಏಕಶಿಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.
• ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಜ್‌ಪಥ್‌ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವಾರು ಆಹಾರ ಮಳಿಗೆಗಳು, ಸುತ್ತಲೂ ಹಸಿರು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಂಪು ಗ್ರಾನೈಟ್ ವಾಕ್‌ವೇಗಳು, ಮಾರಾಟ ವಲಯಗಳು, ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಸ್ಥಳಗಳು ಮತ್ತು 24 ಗಂಟೆಗಳ ಭದ್ರತೆ ಇರುತ್ತದೆ.

ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಪ್ರತಿಮೆ

• ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಅವರ 125ನೇ ಜನ್ಮ ದಿನಾಚರಣೆ ಅಂಗವಾಗಿ ಜನವರಿ 23 ರಂದು ಪರಾಕ್ರಮ್ ದಿವಸ್‌ನಂದು ನೇತಾಜಿ ಅವರ ಹಾಲೋಗ್ರಾಂ ಪ್ರತಿರೂಪವನ್ನು ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್‌ ಬಳಿ ಅನಾವರಣ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇದೀಗ ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿ ಉದ್ಘಾಟನೆ ಮಾಡಿದ ನೇತಾಜಿ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಅದೇ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ.
• ಈ ಹಿಂದೆ ಕೇದಾರನಾಥದಲ್ಲಿ ಅನಾವರಣಗೊಂಡ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೈಸೂರಿನ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಕಲಾವಿದ ಅರುಣ್ ಯೋಗಿರಾಜ್ ಅವರೇ ಇದೀಗ ನೇತಾಜಿ ಅವರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನೂ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯಾರು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದರು?

• ಮಧ್ಯ ದೆಹಲಿಯಂತೆಯೇ, ರಾಜಪಥವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಸರ್ ಎಡ್ವಿನ್ ಲುಟ್ಯೆನ್ಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವೈಸರಾಯ್ ಅರಮನೆಯಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಇಂದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಅಧಿಕೃತ ನಿವಾಸವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನದಿಂದ ಹೊಸ ನಗರದ ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡಲು ಇದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

ರಾಜಪಥದ ಇತಿಹಾಸ

• ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ರಸ್ತೆಗೆ ಅದರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪದನಾಮದ ಬದಲಾಗಿ ‘ರಾಜ್‌ಪಥ್’ ಎಂಬ ಹಿಂದಿ ಹೆಸರನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ‘ರಾಜಪಥ’ ಎಂಬುದು ‘ಕಿಂಗ್ಸ್‌ವೇ’ ಎಂಬ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿದೆ.
• ಇಂದು ರಾಜ್‌ಪಥ್ ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವದ ಪರೇಡ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿದೆ.
• ರಾಜ್‌ಪಥ್ – ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನದಿಂದ ವಿಜಯ್ ಚೌಕ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್‌ವರೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು 16 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೋಟೆ, ಪುರಾಣ ಕಿಲಾದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ – ಇದನ್ನು ಕಿಂಗ್ ಜಾರ್ಜ್  ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ‘ಕಿಂಗ್ಸ್‌ವೇ’ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು. 1911ರ ದೆಹಲಿ ದರ್ಬಾರ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ನಗರ ಮತ್ತು ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ ಮೊಘಲ್ ಅಧಿಕಾರದ ಹಿಂದಿನ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು.
• ಹೊಸ ದೆಹಲಿ: ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಎ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದ ಪ್ರಕಾರ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಾದ ಎಡ್ವಿನ್ ಲುಟ್ಯೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹರ್ಬರ್ಟ್ ಬೇಕರ್ ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿಯ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು.
• ಡಿಸೆಂಬರ್ 12, 1911 ರಂದು, ದೆಹಲಿ ದರ್ಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಕಿಂಗ್ ಜಾರ್ಜ್ V ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ ದೆಹಲಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ದೆಹಲಿಯ ಸ್ಥಳವನ್ನು ನೀಡಿದರೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಭಾರತವನ್ನು ಆಳಲು ಸುಲಭ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲಕರವೆಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. ನಗರ ಯೋಜನಾ ಸಮಿತಿಯು ಶಹಜಹಾನಾಬಾದ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ನೆಲೆಸಿತು – ರೈಸಿನಾ ಹಿಲ್, ಇದನ್ನು ಹೊಸ ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಏಕೆ ಈ ಹೆಸರು?    

• ರಾಜಪಥವನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡುವುದು ದೇಶವನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಗತಕಾಲದಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವ ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಮನಸ್ಥಿತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಚಿಹ್ನೆಗಳ ನಿರ್ಮೂಲನೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿದ್ದರು.

ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಂಶ ಇನ್ನಿಲ್ಲ

• ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸರಕಾರವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಭಾರತವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕುರುಹುಗಳಿಂದ ದೂರವಿಡುತ್ತಿದೆ. ಈ ಹಿಂದೆ, ಕೇಂದ್ರವು 1,500 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದ ಅವಶೇಷಗಳಾಗಿವೆ.
• ಭಾರತವು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಗತಕಾಲದಿಂದ ದೂರ ಸರಿಯುತ್ತಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ, ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕವಿ ಪ್ರದೀಪ್ ಅವರ ‘ಏ ಮೇರೆ ವತನ್ ಕೆ ಲೋಗೋ’ ನೊಂದಿಗೆ ಬೀಟಿಂಗ್ ರಿಟ್ರೀಟ್ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಬೈಡ್ ವಿತ್ ಮಿ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿದೆ. ಬೀಟಿಂಗ್ ರಿಟ್ರೀಟ್ ಸಮಾರಂಭವು ಈ ಹಿಂದೆ ಸಿತಾರ್, ಸಂತೂರ್ ಮತ್ತು ತಬಲಾಗಳಂತಹ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಾದ್ಯಗಳ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಕಂಡಿತು.
• ಬ್ರೀಫ್‌ಕೇಸ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಅಂತ್ಯ: 2017 ರಲ್ಲಿ, ಆಗಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವ ಅರುಣ್ ಜೇಟ್ಲಿ ಫೆಬ್ರವರಿ 1 ರಂದು ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು – ಹಿಂದಿನ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ಕೊನೆಯ ದಿನದಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. 92 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಮಂಡಿಸಿದ ನಂತರ ರೈಲ್ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಬಜೆಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ನಿರ್ಗಮನವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. 2019 ರಲ್ಲಿ, ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವೆ ನಿರ್ಮಲಾ ಸೀತಾರಾಮನ್ ಅವರು ಬ್ರೀಫ್‌ಕೇಸ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕಿಂತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬಹಿ ಖಾತಾವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು. ಮುಂಚೆ ಇದ್ದ ಬ್ರೀಫ್ ಕೇಸ್ ಪದ್ಧತಿ 18 ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಿಂದ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿತ್ತು. ಮೊದಲ ಬಜೆಟ್ ಬಾಕ್ಸ್ ಅನ್ನು 1860 ರಲ್ಲಿ ಯುಕೆ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ವಿಲಿಯಂ ಇವಾರ್ಟ್ ಗ್ಲಾಡ್‌ಸ್ಟೋನ್‌ಗಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

• ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಕ್ರಾಸ್ ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಹೊಸ ನೌಕಾ ಧ್ವಜ: ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ, ಐಎನ್‌ಎಸ್ ವಿಕ್ರಾಂತ್ ಅನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸುವಾಗ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಕ್ರಾಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಹೊಸ ನೌಕಾ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದ ವಿನ್ಯಾಸದೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಹೊಸ ಧ್ವಜವು ಮೇಲಿನ ಎಡ ಕ್ಯಾಂಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಧ್ವಜವನ್ನು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನೌಕಾಪಡೆಯ ನೀಲಿ-ಚಿನ್ನದ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲಾಂಛನದೊಂದಿಗೆ ನೀಲಿ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ಆಕಾರವನ್ನು ಗುರಾಣಿಯ ಮೇಲಿನ ಆ್ಯಂಕರ್ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗುರಾಣಿಯ ಕೆಳಗೆ, ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯೊಳಗೆ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯವನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ, “ಸ್ಯಾಮ್ ನೋ ವರುಣಾ” (ಸಮುದ್ರದ ದೇವರಾದ ವರುಣನ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ).