ಹಿನ್ನೆಲೆ

• ದೆಹಲಿಯ ಸೇವಾ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲಿನ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕುರಿತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರ ನಡುವಿನ ವಿವಾದದ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿದ್ದ ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಜನವರಿ 18ರಂದು ತೀರ್ಪನ್ನು ಕಾಯ್ದಿರಿಸಿತ್ತು. ದೆಹಲಿಯ ಸೇವೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ (ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಮೇ ಲೆ) ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ನಿಯಂತ್ರಣ ಇರಲಿದೆ ಎಂದು ಕೇಂದ್ರ ಗೃಹ ಸಚಿವಾಲಯ 2015ರಲ್ಲಿ ಹೊರಡಿಸಿದ್ದ ಅಧಿಸೂಚನೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಎಎಪಿ ಸರ್ಕಾರವು ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮಾಡಿತ್ತು.
• ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಿಕಾರ ಸಿಗಬೇಕು ಎಂಬ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ ನ ದ್ವಿಸದಸ್ಯ ಪೀಠವು 2019ರಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತ್ತು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ನಿಯೋಜನೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸೇವೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ್ದೇ ಕೊನೆಯ ತೀರ್ಮಾನ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಅಶೋಕ್ ಭೂಷಣ್ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದ್ದರೆ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎ.ಕೆ. ಸಿಕ್ರಿ ಭಿನ್ನ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದ್ದರು.

ಏನಿದು ಪ್ರಕರಣ?

• ದೆಹಲಿಯ NCT (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ) ಸರ್ಕಾರವು ಶೆಡ್ಯೂಲ್ VII, ಪಟ್ಟಿ II, ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ 41 ನೇ ಪ್ರವೇಶದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 'ಸೇವೆಗಳಿಗೆ' ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಶಾಸಕಾಂಗ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆಯೇ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು IAS, IPS, DANICS, ಮತ್ತು DANIPS ನಂತಹ ವಿವಿಧ 'ಸೇವೆಗಳು' ದೆಹಲಿಗೆ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ದೆಹಲಿಯ NCT ಸರ್ಕಾರದ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು.

ನ್ಯಾಯಪೀಠದ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ

• ’ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯು ಒಕ್ಕೂಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ತರುತ್ತದೆ. ಶಾಸಕಾಂಗ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಾಂಗದ ವಲಯದಿಂದ ಸೇವೆಗಳನ್ನು (ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ)ಹೊರಗಿಟ್ಟರೆ, ಸಚಿವರು ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಒಕ್ಕೂಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲರಚನೆಯ ಭಾಗಗಳಾಗಿವೆ’ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ.
• ’ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಚಿವರಿಗೆ ಕೆಲಸದ ವರದಿ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದರೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಆಡಳಿತದ ನಿಜವಾದ ಅಧಿಕಾರ ಚುನಾಯಿತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕು’.
• ಜನರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಚುನಾಯಿತ ಸರ್ಕಾರವು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿರುವ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ (ಸಿ.ಜೆ.) ಡಿ.ವೈ .ಚಂದ್ರಚೂಡ್ ನೇತೃತ್ವದ ಐವರು ಸದಸ್ಯರ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪೀಠ, ದೆಹಲಿ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ ವಿಶೇಷ ಅಗತ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದೂ ಹೇಳಿದೆ.
• ಜತೆಗೆ, ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸೇವೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅಧಿಕಾರ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಎ.ಕೆ. ಸಿಕ್ರಿ ಮತ್ತು ಅಶೋಕ್ ಭೂಷಣ್ ಅವರು 2019ರಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ್ದ ತೀರ್ಪ ನ್ನು ಒಪ್ಪಲು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪೀಠ ನಿರಾಕರಿಸಿದೆ.
• ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಲಿದೆ. ದೆಹಲಿ ಕೂಡ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸರ್ಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದೆ.
• ವಿಧಿ 239AA ದೆಹಲಿಯ NCT ಗಾಗಿ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು SC ಹೇಳಿದೆ. ತಮ್ಮ ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಹಾಗೂ ಕಾನೂನು ರೂಪಿಸಲು ದೆಹಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆಗೆ ಜನರು ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದೂ ಪೀಠ ಹೇಳಿದೆ.

ವಿಧಿ 239AA

• ದೆಹಲಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾನಮಾನದ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ರಚಿಸಲಾದ ಎಸ್ ಬಾಲಕೃಷ್ಣನ್ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೆಹಲಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಲು ಸಂವಿಧಾನ 69 ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯಿದೆ, 1991 ರ ಮೂಲಕ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಆರ್ಟಿಕಲ್ 239 ಎಎ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.
• ದೆಹಲಿಯ ಎನ್‌ಸಿಟಿಯು ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಇದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.
• ಸಂವಿಧಾನದ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟು, ಶಾಸನ ಸಭೆಯು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ” ಪೊಲೀಸ್, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ವಿಷಯದ ಹೊರತಾಗಿ, "ಇಡೀ ಅಥವಾ ಎನ್‌ಸಿಟಿಯ ಯಾವುದೇ ಭಾಗಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯ ಪಟ್ಟಿ ಅಥವಾ ಸಮವರ್ತಿ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.
• ಇದಲ್ಲದೆ, ಆರ್ಟಿಕಲ್ 239AA ಕೂಡ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಪರಿಷತ್ತಿನ ನೆರವು ಮತ್ತು ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು ಅಥವಾ ಅವರು ಮಾಡಿದ ಉಲ್ಲೇಖದ ಮೇಲೆ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
• ಅಲ್ಲದೆ, ಆರ್ಟಿಕಲ್ 239AA, ಮಂತ್ರಿಗಳ ಮಂಡಳಿದ 'ಯಾವುದೇ ವಿಷಯದ' ಕುರಿತು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲುಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ.
• ಹೀಗಾಗಿ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಮತ್ತು ಚುನಾಯಿತ ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವಿನ ಈ ದ್ವಂದ್ವ ನಿಯಂತ್ರಣವು ಅಧಿಕಾರದ ಜಗಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.

ನಿಮಗಿದು ತಿಳಿದಿರಲಿ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಉಂಟಾದಾಗ

ವಿಧಿ 239 ಎಬಿ  :ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ವಿಫಲವಾದ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉಪಬಂಧ

• ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯು ಉಪರಾಜ್ಯಪಾಲರಿಂದ ವರದಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿಯ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅಥವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ನಡೆಸಲು ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗೆ ಕಂಡುಬಂದರೆ ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ನಡೆಸಲು ಸೂಕ್ತವಾದ ಕಾನೂನನ್ನುರಚಿಸಬಹುದು.