ವಿಪತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಥವಾ ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ಕಾರಣಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಹಠಾತ್ ಅಡ್ಡಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಅಸಮರ್ಪಕವಾಗಿರುವ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಜೀವ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿಗೆ ತೀವ್ರ ಹಾನಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಇದು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಾನವ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿರುವ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಅನಪೇಕ್ಷಿತ ಘಟನೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಡಿಮೆ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಗಳನ್ನು ನೀಡದೆ  ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಅಪ್ಪಳಿಸುತ್ತವೆ.

ವಿಪತ್ತುಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣ

• ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ವಿಪತ್ತುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೀವ್ರತೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣ ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ದು (ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ) ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

1) ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳು

2) ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ವಿಪತ್ತುಗಳು

ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಗಂಭೀರವಾದ ಪರಿಸರ ಹಾನಿ, ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಜೀವಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಭೂಕಂಪ, ಸುನಾಮಿ ಇತ್ಯಾದಿ.

ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪದ ವರ್ಗಗಳು

• ವಾಯುಮಂಡಲದ ವಿಪತ್ತುಗಳು
• ಭೂಮಿಯ ವಿಪತ್ತುಗಳು
• ಜಲಚರ ವಿಪತ್ತುಗಳು
• ಜೈವಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳು
• ವಾತಾವರಣದ ವಿಪತ್ತುಗಳು
• ಹಿಮಪಾತ, ಗುಡುಗು, ಮಿಂಚು, ಉಷ್ಣವಲಯದ ಚಂಡಮಾರುತ, ಸುಂಟರಗಾಳಿ, ಬರ, ಆಲಿಕಲ್ಲು, ಹಿಮ, ಶಾಖ ತರಂಗ, ಶೀತ ಅಲೆಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿ.
• ಭೂಮಿಯ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಭೂಕಂಪ, ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಸ್ಫೋಟ, ಭೂಕುಸಿತ, ಹಿಮಕುಸಿತ ಕುಸಿತ, ಇತ್ಯಾದಿ.
• ಜಲ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಪ್ರವಾಹ, ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಚಂಡಮಾರುತದ ಉಲ್ಬಣ, ಸುನಾಮಿ, ಇತ್ಯಾದಿ.
• ಜೈವಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಲೀಂಧ್ರ, ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಮತ್ತು ವೈರಲ್ ರೋಗಗಳು ಸೇರಿವೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಕ್ಕಿ ಜ್ವರ, ಡೆಂಗ್ಯೂ

ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ವಿಪತ್ತುಗಳು

• ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ವಿಪತ್ತುಗಳು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಸೋರಿಕೆಗಳು, ಅಪಾಯಕಾರಿ ವಸ್ತುಗಳು, ಸ್ಫೋಟಕಗಳು, ರಾಸಾಯನಿಕ ಅಥವಾ ಜೈವಿಕ ದಾಳಿಗಳು, ಪರಮಾಣು ಸ್ಫೋಟಗಳು, ರೈಲು ಅಪಘಾತಗಳು, ವಿಮಾನ ಅಪಘಾತಗಳು ಅಥವಾ ಅಂತರ್ಜಲ ಮಾಲಿನ್ಯ, ಭೋಪಾಲ್ ಅನಿಲ ದುರಂತ, ಯುದ್ಧಗಳು, CFC(ಕ್ಲೋರೋಫ್ಲೋರೋಕಾರ್ಬನ್)ಗಳ ಬಿಡುಗಡೆ , ಹಸಿರುಮನೆ ಅನಿಲಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವುದು, ಕಟ್ಟಡ  ನಿರ್ಮಾಣಗಳ ವೈಫಲ್ಯಗಳು, ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಅಪಘಾತಗಳು, ಸ್ಫೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.
• ಇದಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ವಿಪತ್ತುಗಳು ಸಂಭವಿಸುವುದು ಸಹಜ, ಆದರೆ ಅವು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭೂಕುಸಿತಗಳು, ಬರಗಾಲಗಳು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯನಾಶದ ಹಾನಿಯಿಂದಾಗಿ ಪ್ರವಾಹಗಳು ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಅಪಾಯಕಾರಿ ವಸ್ತುಗಳ (ಅನಿಲ ಮತ್ತು ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು)  ಸೋರಿಕೆಗಳು, ಅಗ್ನಿ ಅವಘಡಗಳು, ಅಂತರ್ಜಲ ಮಾಲಿನ್ಯ, ಸಾರಿಗೆ ಅಪಘಾತಗಳು,

ವಿಪತ್ತುಗಳು ಸಂಭವಿಸಲು ಕಾರಣಗಳು

• ಪರಿಸರದ ಅವನತಿ: ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಮರಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯುವುದು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವದು ಮಣ್ಣಿನ ಸವಕಳಿ, ನದಿಗಳ ಮೇಲ್ಭಾಗ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯದ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹ, ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶದ ವಿಸ್ತರಣೆ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಲ ಕುಸಿತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
• ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ: ಭೂ ಬಳಕೆ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ತ್ವರಿತ ನಗರೀಕರಣ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
• ರಾಜಕೀಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು: ಯುದ್ಧ, ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿಯ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳು, ಸೂಪರ್ ಪವರ್ ಆಗಲು ಮತ್ತು ಭೂಮಿ, ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಆಕಾಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಹೋರಾಟ. ಇವು ಹಿರೋಷಿಮಾ ಪರಮಾಣು ಸ್ಫೋಟ, ಸಿರಿಯನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ, ಸಾಗರಗಳು ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಮಿಲಿಟರೀಕರಣದಂತಹ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ವಿಪತ್ತು ಘಟನೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.
• ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣ: ಇದು ಭೂಮಿಯ ತಾಪಮಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳ ಆವರ್ತನವೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.

ಪರಿಣಾಮಗಳು

• ವಿಪತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ ದೈಹಿಕವಾಗಿ (ಜೀವನ ನಷ್ಟ, ಗಾಯ, ಆರೋಗ್ಯ, ಅಂಗವೈಕಲ್ಯದ ಮೂಲಕ) ಹಾಗೂ ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ.
• ಆಸ್ತಿ, ಮಾನವ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ನಾಶದಿಂದಾಗಿ ವಿಪತ್ತು ಭಾರಿ ಆರ್ಥಿಕ ನಷ್ಟವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.
• ವಿಪತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪರಿಸರವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು, ಅನೇಕ ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದ ನಷ್ಟ ಮತ್ತು ಜೀವವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಪರಿಸರ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು.
• ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳ ನಂತರ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ನೀರಿನಂತಹ ಇತರ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿರಳವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಕೊರತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
• ವಿಪತ್ತು ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೊಸ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಬಡವರು ಹೆಚ್ಚು ಬಡವರಾಗುತ್ತಾರೆ.
• ವಿಪತ್ತು ದುರ್ಬಲತೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ವಿಪತ್ತಿನ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.