ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಿದೆ? ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, NITI ಆಯೋಗವು 2005-06 ರಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಹು ಆಯಾಮದ ಬಡತನ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಚರ್ಚಾ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದೆ, ಕಳೆದ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 24.82 ಕೋಟಿ ಜನರು ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನದಿಂದ ಹೊರಬಂದಿದ್ದಾರೆ.

ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು

ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಬಡತನದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು 2005-06, 2015-16, ಮತ್ತು 2019-21 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕುಟುಂಬ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳ (NFHS) ಡೇಟಾವನ್ನು ಚರ್ಚಾ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನ ಸೂಚ್ಯಂಕ(MPI)

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನವು 12 ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿಗಳ ಸೂಚಕಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಜೀವನ ಮಟ್ಟಗಳ ಮೂರು ಸಮಾನ ತೂಕದ ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಏಕಕಾಲಿಕ ಅಭಾವಗಳನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ.
• ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ, ಮಕ್ಕಳ ಮತ್ತು ಹದಿಹರೆಯದವರ ಮರಣ, ತಾಯಿಯ ಆರೋಗ್ಯ, ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣದ ವರ್ಷಗಳು, ಶಾಲಾ ಹಾಜರಾತಿ, ಅಡುಗೆ ಇಂಧನ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ವಿದ್ಯುತ್, ವಸತಿ, ಆಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳು ಸೇರಿವೆ.
• MPI ಯ ಜಾಗತಿಕ ವಿಧಾನವು ಅಲ್ಕೈರ ಮತ್ತು ಫೋಸ್ಟರ್ (AF) ವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ, ಇದು ತೀವ್ರವಾದ ಬಡತನವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೆಟ್ರಿಕ್‌ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಜನರನ್ನು ಬಡವರೆಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬಡತನ ಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಪೂರಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ MPI 12 ಸೂಚಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಆದರೆ ಜಾಗತಿಕ MPI 10 ಸೂಚಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

2005-2006 ರಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನ ಸೂಚ್ಯಂಕದ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕುಸಿತ:

ಭಾರತವು ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನದಲ್ಲಿ 2013-14 ರಲ್ಲಿ 29.17% ರಿಂದ 2022-23 ರಲ್ಲಿ 11.28% ಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದೆ, ಇದು 17.89% ಅಂಕಗಳ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಕಳೆದ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (2013-14 ರಿಂದ 2022-23) ಸರಿಸುಮಾರು 24.82 ಕೋಟಿ ಜನರು ಬಹು ಆಯಾಮದ ಬಡತನದಿಂದ ಪಾರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಸರ್ಕಾರದ ವಿವಿಧ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.

ರಾಜ್ಯವಾರು ಕುಸಿತ:

ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಬಿಹಾರ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ರಾಜಸ್ಥಾನಗಳು MPI ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬಡವರೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾದ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಕುಸಿತವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿವೆ.

ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶವು 5.94 ಕೋಟಿ ಜನರು ಬಹುಆಯಾಮದ ಬಡತನದಿಂದ ಹೊರಬರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕುಸಿತವನ್ನು ಕಂಡಿದೆ, ನಂತರ ಬಿಹಾರ (3.77 ಕೋಟಿ), ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ರಾಜಸ್ಥಾನ.

ಎಲ್ಲಾ ಸೂಚಕಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ:

MPI ಯ ಎಲ್ಲಾ 12 ಸೂಚಕಗಳು ಗಮನಾರ್ಹ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿವೆ, ಇದು ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಜೀವನ ಮಟ್ಟಗಳ ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

2005-06 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ MPI ಬಡವರ ಪಾಲು 55.34% ಆಗಿತ್ತು.

SDG ಗುರಿ ಸಾಧನೆ:

• ಭಾರತವು ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿಗಳನ್ನು (SDG) ಗುರಿ 1.2 ಅನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ, ಇದು 2030 ರ ಮೊದಲು “ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲಾ ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಬಡತನದಲ್ಲಿರುವ ವಯಸ್ಸಿನ ಎಲ್ಲಾ ಪುರುಷರು, ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು” ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
• ಜೀವನ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸೂಚಕಗಳು ಗಮನಾರ್ಹ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಡುಗೆ ಇಂಧನದಲ್ಲಿನ ಕಡಿಮೆ ಅಭಾವ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ.

MPI ಕಡಿಮೆಯಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ಅಂಶಗಳು:

• ಪೋಶನ್ ಅಭಿಯಾನ ಮತ್ತು ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮುಕ್ತ ಭಾರತ್‌ನಂತಹ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಆರೋಗ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ, ಇದು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಅಭಾವದಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಇಳಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.
• ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆಹಾರ ಭದ್ರತಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಹಾರ ಭದ್ರತಾ ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು 81.35 ಕೋಟಿ ಫಲಾನುಭವಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ನಗರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
• ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಗರೀಬ್ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಅನ್ನ ಯೋಜನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಉಚಿತ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಇನ್ನೂ ಐದು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವಂತಹ ಇತ್ತೀಚಿನ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ಸರ್ಕಾರದ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಉದಾಹರಿಸುತ್ತವೆ.
• ತಾಯಂದಿರ ಆರೋಗ್ಯ, ಉಜ್ವಲ ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಶುದ್ಧ ಅಡುಗೆ ಇಂಧನ ವಿತರಣೆ, ಸೌಭಾಗ್ಯ ಯೋಜನೆ ಮೂಲಕ ವಿದ್ಯುತ್ ಒದಗಿಸುವ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಮತ್ತು ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್‌ನಂತಹ ಪರಿವರ್ತಕ ಅಭಿಯಾನಗಳು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಜೀವನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನರ ಒಟ್ಟಾರೆ ಯೋಗಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ.
• ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜನ್ ಧನ್ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಆವಾಸ್ ಯೋಜನೆಗಳಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಳಿದವರಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ವಸತಿ ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ.

NITI ಆಯೋಗ್

ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು – NITI ಆಯೋಗ್ 1 ನೇ ಜನವರಿ, 2015 ರಂದು ‘ಬಾಟಮ್-ಅಪ್’ (ಆರೋಹಣ)ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.

ಇದು ಎರಡು ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ,

1. ಟೀಮ್ ಇಂಡಿಯಾ ಹಬ್ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಇಂಟರ್ಫೇಸ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
2. ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಆವಿಷ್ಕಾರ ಕೇಂದ್ರವು NITI ಆಯೋಗ್‌ನ ಥಿಂಕ್-ಟ್ಯಾಂಕ್(ಚಿಂತಕರನ್ನೊಳಗೊಂಡ) ಕುಶಾಗ್ರಮತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತದೆ.

ಉಪಕ್ರಮಗಳು:

• SDG ಭಾರತ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ಸಂಯೋಜಿತ ನೀರು ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ಅಟಲ್ ಇನ್ನೋವೇಶನ್ ಮಿಷನ್
• SATH ಯೋಜನೆ.
• ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ
• ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ಜಿಲ್ಲಾ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ಆರೋಗ್ಯ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ಕೃಷಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ರೈತ ಸ್ನೇಹಿ ಸುಧಾರಣಾ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ಭಾರತ ನಾವೀನ್ಯತೆ ಸೂಚ್ಯಂಕ
• ವುಮೆನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು
• ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತ ಸೂಚ್ಯಂಕ