ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೆಗಾ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ದಿನ ದಾಖಲೆಯ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪಾರ್ಟಿಷನ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು(ಆಸ್ತಿ ವಿವಾದಗಳನ್ನು) ಪರಿಹರಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕರ್ನಾಟಕ ನ್ಯಾಯಾಂಗಕ್ಕೆ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಶಹಬ್ಬಾಸ್ ಗಿರಿ ನೀಡಿದೆ.

ಹಿನ್ನಲೆ

• ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಡಿಸೆಂಬರ್ 18ರಂದು ನಡೆಸಿದ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್ ನಲ್ಲಿ 63 ಲಕ್ಷ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ 3,093 ಆಸ್ತಿ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎಸ್ ಆರ್ ಬೊಬ್ಡೆ ಕೆಎಸ್‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಎ ಬಗ್ಗೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ
• ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಒಂದು ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ 20 ರಿಂದ 25, ಗರಿಷ್ಠ 42 ಆಸ್ತಿ ವಿವಾದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಬರೋಬ್ಬರಿ 3093 ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ
• ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸುಮಾರು 60,000 ಆಸ್ತಿ ವಿವಾದ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿದ್ದು, ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ

ಲೋಕ ಅದಾಲತ್

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಅಧಿಕಾರ ಸೇವೆ  ಮತ್ತು ಇತರ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ.
• ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್ ಪರ್ಯಾಯ ವಿವಾದ ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವ-ದಾವೆ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಾಕಿ ಇರುವ ವಿವಾದಗಳು / ಪ್ರಕರಣಗಳು ಸೌಹಾರ್ದಯುತವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳ್ಳುವ / ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದೆ.
• ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್‌ಗಳಿಗೆ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯ್ದೆ, 1987 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
• ಈ ಕಾಯಿದೆಯಡಿ, ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳು ನೀಡಿದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ನಿರ್ಧಾರ) ಸಿವಿಲ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ತೀರ್ಪು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಅಂತಿಮ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳ ಮೇಲೆ ಬಂಧಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅಂತಹ ನಿರ್ಧಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಯಾವುದೇ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.
• ಅಂತಹ ನಿರ್ಧಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಲೋಕ ಅದಾಲತ್ ನಿರ್ಧಾರದ ಬಗ್ಗೆ ತೃಪ್ತಿ ಹೊಂದಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಆದರೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸೂಕ್ತ ನ್ಯಾಯವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ದಾವೆ ಹೂಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಚಲಾಯಿಸುವಲ್ಲಿ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಲು ಮುಕ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
• ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನಲ್ಲಿ ದಾವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದಾಗ ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ .

ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್‌ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬೇಕಾದ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಸ್ವರೂಪ

1. ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಕರಣ ಬಾಕಿ ಇರುವುದು.
2. ಯಾವುದೇ ವಿವಾದವನ್ನು ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ತರಲಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ.
3. ಕಾನೂನಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಯುಕ್ತವಾಗದ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ವಿಷಯವನ್ನು ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನಲ್ಲಿ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜನೆ:

ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ –

• ಲೋಕ ಅದಾಲತ್ ಅನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸದಸ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನ ನ್ಯಾಯಪೀಠಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ನ್ಯಾಯಪೀಠವು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಅಥವಾ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಇಬ್ಬರೂ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ; ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳ ಉನ್ನತಿಗೆ ತೊಡಗಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಯೋಜನೆಗಳು ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದವರು ಭಾಗವಹಿಸಬಹುದು.

ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ –

• ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಸಮಿತಿಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನ ನ್ಯಾಯಪೀಠಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ನ್ಯಾಯಪೀಠವು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ವೃತ್ತಿಯ ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಇಬ್ಬರೂ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ; ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳ ಉನ್ನತಿಗೆ ತೊಡಗಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಯೋಜನೆಗಳು ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದವರು ಭಾಗವಹಿಸಬಹುದು.

ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ –

• ಲೋಕ ಅದಾಲತ್ ಅನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನ ನ್ಯಾಯಪೀಠಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ಪೀಠವು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ವೃತ್ತಿಯ ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ; ಮತ್ತು / ಅಥವಾ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳ ಉನ್ನತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಯೋಜನೆಗಳು ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ಯಾರಾ-ಕಾನೂನು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಮೇಲಾಗಿ ಮಹಿಳೆ ಭಾಗವಹಿಸಬಹುದು.

ತಾಲ್ಲೂಕು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ –

• ಲೋಕ ಅದಾಲತ್ ಅನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ ತಾಲ್ಲೂಕು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಸಮಿತಿಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ನ ನ್ಯಾಯಪೀಠಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ಪೀಠವು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ವೃತ್ತಿಯ ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ; ಮತ್ತು / ಅಥವಾ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳ ಉನ್ನತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಯೋಜನೆಗಳು ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ಯಾರಾ-ಕಾನೂನು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಮೇಲಾಗಿ ಮಹಿಳೆ ಭಾಗವಹಿಸಬಹುದು.

ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧಗಳಿವೆ:

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್
• ಶಾಶ್ವತ ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್ : ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರ ಬೆಂಗಳೂರು, ಬೆಳಗಾವಿ, ಧಾರವಾಡ, ಕಲಬುರಗಿ, ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ತಲಾ ಒಂದು ಖಾಯಂ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಶಾಶ್ವತ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳ ಈ ಸ್ಥಾಪನೆಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಖರ್ಚಿಲ್ಲದೆ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸಲು ಒಂದು ವರದಾನವಾಗಿದೆ.
•  ಮೊಬೈಲ್ ಲೋಕ್ ಅದಾಲತ್