ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಪ್ರೊ.ಎಂ.ಎನ್. ಶ್ರೀನಿವಾಸ್  “ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕೂರ್ಗ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ” ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜಾತಿ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು .

• ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣವು ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಮೂಲಕ ಕೆಳಜಾತಿಯವರು ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅನುಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮೇಲ್ಮುಖ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ, ಆದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಮೇಲ್ಮುಖ ಚಲನಶೀಲತೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಇದನ್ನು ರಚನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನಾಗಿಸುತ್ತದೆ.
• ಇದು ‘ಮೇಲ್ಜಾತಿ’ಯ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮತ್ತು‘ ಕೆಳಜಾತಿ’ಗಳ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕೀಳು ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ‘ಮೇಲ್ಜಾತಿ’ಯನ್ನು ಅನುಕರಿಸುವ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸಹಜ ಮತ್ತು ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣದ ಲಕ್ಷಣಗಳು:

1. ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ, ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಜಾತಿ ಶ್ರೇಣಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯೂನತೆಗಳಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಅನೇಕ ಕೆಳಜಾತಿಗಳಿವೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು/ಜಾತಿ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಕೆಳಜಾತಿಯವರು ಉನ್ನತ ಜಾತಿಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ/ಅನುಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.
2. ಕೆಲವು ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಳವರ್ಗದ ಜನರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು (ಸಾಮಾಜಿಕ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ) ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಪ್ರಬಲ ಜಾತಿಗಳಾದ ಕ್ಷತ್ರಿಯರು ಮತ್ತು ವೈಶ್ಯರು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
3. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಳಜಾತಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆಯನ್ನು ಅಲ್ಲ.
4. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.
5. ಇದು ವಿರೋಧಿ -ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣಕ್ಕೆ ಜಾಗವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಕೆಲವು ನಿದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ, ಉನ್ನತ ಜಾತಿಯವರು ಕೆಳಜಾತಿಯ ನಡವಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅನುಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮಾಂಸ ಮತ್ತು ಮದ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿ -ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣದ ಮೂರು ಮಾದರಿಗಳು

1.  ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಾದರಿ: – ಹಿಂದೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಘಟನೆಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಉನ್ನತ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಪವಿತ್ರತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವುದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಔನ್ನತ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದು.
2. ವರ್ಣ ಮಾದರಿ: –ವರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ನಂತರ ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ವೈಶ್ಯ ಮತ್ತು ಶೂದ್ರ. ಕೆಳಜಾತಿಯವರು ಉನ್ನತ ಜಾತಿಗಳ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ವರ್ಗದ ಗೌರವ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ವರ್ಣದ ಜೀವನ ಶೈಲಿ ಅಥವಾ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಅನುಕರಿಸುವುದನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣದ ವರ್ಣ ಮಾದರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
3. ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾದರಿ: ಪ್ರತಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಇತರರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಯುತವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯನ್ನು “ಉನ್ನತ ಜಾತಿ” ಅಥವಾ “ಪ್ರಬಲ ಜಾತಿ” ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಕೆಳಜಾತಿಯವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಬಲ ಜಾತಿಯ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ನಕಲು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಪರಿಣಾಮ:

• ಅಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿಡುವಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಇದು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತದೆ. ಜನರ ಗುಂಪುಗಳ ಮಾಲಿನ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ನಂಬುವುದು ಸಮರ್ಥನೀಯ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
• ಇದು ಮೇಲ್ಜಾತಿ ವಿಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಹುಡುಗಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿರಿಸುವ, ವಧುವಿನ ಬೆಲೆಯ ಬದಲಾಗಿ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಜಾತಿ ತಾರತಮ್ಯ ಮಾಡುವುದು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
• ಇಂತಹ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ದಲಿತ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಪ್ರಮುಖ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಸವೆದುಹೋಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ‘ಕೆಳವರ್ಗದವರು’ ಮಾಡುವ ಶ್ರಮದ ಮೌಲ್ಯವು ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ‘ನಾಚಿಕೆಗೇಡು’ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ.